Relativeca Dopplera efekto ĉe unuforme akcelata movo – II

F.M. Paiva
Departamento de Física, U.E. Humaitá II, Colégio Pedro II
Rua Humaitá 80, 22261-040 Rio de Janeiro-RJ, Brasil; fmpaiva@cbpf.br
A.F.F. Teixeira
Centro Brasileiro de Pesquisas Físicas
22290-180 Rio de Janeiro-RJ, Brasil; teixeira@cbpf.br
Resumo

Daŭrigante [1], luma fonto de unukolora radiado ĉe rekta movo ĉe konstanta propra akcelo pasas preter restanta observanto. Ĉe la special-relativeco, ni priskribas la observatan Doppleran efikon. Ni ankaŭ priskribas la interesan nekontinuan efikon se trapaso okazas.
- - - - - - - - - - -
Extending [1], a light source of monochromatic radiation, in rectilinear motion under constant proper acceleration, passes near an observer at rest. In the context of special relativity, we describe the observed Doppler effect. We describe also the interesting discontinuous effect when riding through occurs. An English version of this article is available.

1 Enkonduko

Citaĵo [1] studis Doppleran efikon de lumo eligita el restanta fonto, vidata per akcelata observanto kiu pasas preter aŭ tra la fonto. Ĉi tie ni inversas tiun sistemon. Nun, fonto de unukolora radiado ĉe rekta movo ĉe konstanta propra akcelo pasas preter aŭ tra restanta observanto. La frekvenco ν𝜈\nu de la lumo eligata estas konstanta; tamen, la observata frekvenco (t.e., la koloro) estas νobssubscript𝜈𝑜𝑏𝑠\nu_{obs}, malsama ol ν𝜈\nu. Tio estas nomata Dopplera efiko. La proporcio D=νobs/ν𝐷subscript𝜈𝑜𝑏𝑠𝜈D=\nu_{obs}/\nu, nomata Dopplera faktoro, estas studata ĉi tie.

Estiĝu inercia referenco sistemo S={t,x}𝑆𝑡𝑥S=\{t,\vec{x}\}. El nefinia loko x=𝑥x=\infty, je nefinia estinta momento t=𝑡t=-\infty, luma fonto ekvenis al origino x=0𝑥0x=0, per la akso x𝑥x. Ĝia komenca rapido estis c𝑐-c, kaj ĝi estas malakcelata per konstanta propra akcelo g𝑔g; tiel ĝi pasas la originon, poste momente restas ĉe x=a𝑥𝑎x=-a je t=0𝑡0t=0, kaj tuj reiras al nefinio x=𝑥x=\infty kun sama akcelo. En x=0𝑥0x=0, distance b𝑏b el akso x𝑥x, estas restanta observanto, kiel montras figuro (1.a). Ni konsideras la preterpason kun b0𝑏0b\neq 0 kaj la trapason kun b=0𝑏0b=0. Krome ni komparas niajn rezultojn al tiujn de [1].

Refer to caption
Refer to caption

Figuro 1: La sistemo. 1.a) Observanto (nigra sfereto) estas fiksa distance b𝑏b de akso x𝑥x. Luma fonto (blanka sfereto) estas iranta de x=a𝑥𝑎x\!=\!-a al x=𝑥x\!=\!\infty, kun konstanta propra akcelo g𝑔g. Antaŭe ĝi venis el x=𝑥x\!=\!\infty (t=𝑡t\!=\!-\infty), kun konstanta propra malakcelo g𝑔g, ĝis x=a𝑥𝑎x\!=\!-a (t=0𝑡0t\!=\!0).
1.b) La moviĝanta fonto eligas signalon en la momento t𝑡t de la inercia sistemo S𝑆S, kaj la restanta observanto ricevas tiun signalon en la momento τ𝜏\tau, ekv. (6). Vidu la asimptotojn t=(τ+A)/2𝑡𝜏𝐴2t\!=\!(\tau+A)/2 kaj τ=A𝜏𝐴\tau\!=\!-A. Vidu ankaŭ ke ne estas ricevo en tempo antaŭ τ=A𝜏𝐴\tau\!=\!-A.

Ĉi tie x𝑥x estas la loko de fonto je momento t𝑡t, ambaŭ mezurataj per la inercia referenco sistemo S𝑆S. La tempo τ𝜏\tau, ankaŭ en S𝑆S, estas la propratempo de la restanta observanto kiam li ricevas signalon el x𝑥x je t𝑡t. Kiel figuro (1.a) evidentigas, la intertempo τt𝜏𝑡\tau-t inter eligo kaj enigo de signalo estas x2+b2/csuperscript𝑥2superscript𝑏2𝑐\sqrt{x^{2}+b^{2}}/c.

Por simpligi formulojn ni formale konsideros c=1𝑐1c=1 kaj g=1𝑔1g=1. Por aperigi la arbitrajn valorojn sufiĉas substitui

aag/c2,AAg/c2,bbg/c2,xgx/c2,vv/c,tgt/c,τgτ/c,τgτ/c.formulae-sequence𝑎𝑎𝑔superscript𝑐2formulae-sequence𝐴𝐴𝑔superscript𝑐2formulae-sequence𝑏𝑏𝑔superscript𝑐2formulae-sequence𝑥𝑔𝑥superscript𝑐2formulae-sequence𝑣𝑣𝑐formulae-sequence𝑡𝑔𝑡𝑐formulae-sequence𝜏𝑔𝜏𝑐superscript𝜏𝑔superscript𝜏𝑐\displaystyle a\!\rightarrow\!ag/c^{2}\ ,\hskip 2.84526ptA\!\rightarrow\!Ag/c^{2}\ ,\hskip 2.84526ptb\!\rightarrow\!bg/c^{2}\ ,\hskip 2.84526ptx\!\rightarrow\!gx/c^{2}\ ,\hskip 2.84526ptv\!\rightarrow\!v/c\ ,\hskip 2.84526ptt\rightarrow\!gt/c\ ,\hskip 2.84526pt\tau\!\rightarrow\!g\tau\!/c\ ,\hskip 2.84526pt\tau^{\prime}\!\rightarrow\!g\tau^{\prime}\!/c\ . (1)

Farinte tiun simpligon kaj uzante la kondiĉojn x(0)=a𝑥0𝑎x(0)=-a kaj v(0)=0𝑣00v(0)=0, la rapido v𝑣v kaj la loko x𝑥x de la fonto ĉe konstanta propra akcelo g𝑔g estas [1]

v(t)=t1+t2,x(t)=1+t2A,A:=a+1.formulae-sequence𝑣𝑡𝑡1superscript𝑡2formulae-sequence𝑥𝑡1superscript𝑡2𝐴assign𝐴𝑎1\displaystyle v(t)=\frac{t}{\sqrt{1+t^{2}}}\ ,\hskip 20.00003ptx(t)=\sqrt{1+t^{2}}-A\ ,\hskip 20.00003ptA:=a+1\ . (2)

Ĉar la fonto ne restas en S𝑆S, tial la propratempo de eligo de signalo estas τtsuperscript𝜏𝑡\tau^{\prime}\neq t. Vere dτ=dt/γ(t)=1v2(t)/c2dtdsuperscript𝜏d𝑡𝛾𝑡1superscript𝑣2𝑡superscript𝑐2d𝑡\mathrm{d}\tau^{\prime}=\mathrm{d}t/\gamma(t)=\sqrt{1-v^{2}(t)/c^{2}}\mathrm{d}t. La integro de dτdsuperscript𝜏\mathrm{d}\tau^{\prime} fiksante τ=0superscript𝜏0\tau^{\prime}=0 kiam t=0𝑡0t=0 estas

t=sinhτ,𝑡superscript𝜏\displaystyle t\!=\!\sinh\tau^{\prime}\ , (3)

do la rapido kaj la loko de la fonto kiel funkcioj de τsuperscript𝜏\tau^{\prime} estas

v(τ)=tanhτ,x(τ)=coshτA.formulae-sequence𝑣superscript𝜏superscript𝜏𝑥superscript𝜏superscript𝜏𝐴\displaystyle v(\tau^{\prime})=\tanh\tau^{\prime}\ ,\hskip 20.00003ptx(\tau^{\prime})=\cosh\tau^{\prime}-A\ . (4)

Vidu ke la preterpasoj (x=0𝑥0x=0) okazas kun rapido v0:=A21/Aassignsubscript𝑣0superscript𝐴21𝐴v_{0}:=\sqrt{A^{2}-1}/A je t0minus-or-plussubscript𝑡0\mp t_{0} (aŭ τ0minus-or-plussubscriptsuperscript𝜏0\mp\tau^{\prime}_{0}), kie

t0:=A21,τ0:=cosh1A.formulae-sequenceassignsubscript𝑡0superscript𝐴21assignsubscriptsuperscript𝜏0superscript1𝐴\displaystyle t_{0}:=\sqrt{A^{2}-1}\ ,\hskip 20.00003pt\tau^{\prime}_{0}:=\cosh^{-1}\!\!A\ . (5)

Interesas kalkuli la rilaton inter la tempo t𝑡t de eligo kaj la tempo τ𝜏\tau de enigo. El figuro (1.a)

τ=t+x2+b2=t+(1+t2A)2+b2,𝜏𝑡superscript𝑥2superscript𝑏2𝑡superscript1superscript𝑡2𝐴2superscript𝑏2\displaystyle\tau\!=t+\sqrt{x^{2}+b^{2}}=t+\sqrt{(\sqrt{1+t^{2}}-A)^{2}+b^{2}}\ , (6)

uzante (2). Figuro (1.b) montras ke la enigo ne komencas kiam τ=𝜏\tau=-\infty, sed jese kiam τ=A𝜏𝐴\tau\!=\!-A. La fonto eligis tiujn komencajn signalojn je t=𝑡t\!=\!-\infty el x=𝑥x\!=\!\infty, kiam ĝia rapido estis c𝑐-c. Observu ankaŭ la asimptoton τ=2tA𝜏2𝑡𝐴\tau\!=\!2\,t-A por t𝑡t\rightarrow\infty; la fonto eligos tiujn signalojn je t=𝑡t\!=\!\infty, kaj ili enigos poste ‘duoble’ nefinia tempo al observanto.

2 Dopplera efiko

Refer to caption
Refer to caption

Figuro 2: Doppleraj faktoroj. 2.a) D𝐷D kiel funkcio (8) de la propratempo τsuperscript𝜏\tau^{\prime} de moviĝanta fonto. Estas tri momentoj en kiuj la radiado ne havos kolor-ŝanĝon (D=1)𝐷1(D\!=\!1); la unua (τsubscriptsuperscript𝜏\tau^{\prime}_{-}) antaŭas al momento τ0subscriptsuperscript𝜏0-\tau^{\prime}_{0} de la unua preterpaso; la dua (τ=0superscript𝜏0\tau^{\prime}\!=\!0) okazas kiam la fonto restas ĉe x=a𝑥𝑎x\!=\!-a; kaj la tria (τ+subscriptsuperscript𝜏\tau^{\prime}_{+}) antaŭas al momento τ0subscriptsuperscript𝜏0\tau^{\prime}_{0} de la dua preterpaso. La radiadoj ĉe la momentoj τ0minus-or-plussubscriptsuperscript𝜏0\mp\tau^{\prime}_{0} de preterpaso havas D=1/A𝐷1𝐴D\!=\!1/A, do ili estas ruĝ-delokigataj. La valoroj de τsubscriptsuperscript𝜏\tau^{\prime}_{-} kaj τ+subscriptsuperscript𝜏\tau^{\prime}_{+} estas ĉe (9), kaj τ0subscriptsuperscript𝜏0\tau^{\prime}_{0} estas ĉe (5).
2.b) D𝐷D kiel funkcio de la momento τ𝜏\tau de ricevo de la lumo. La unuaj signaloj estas ricevataj kiam τ=A𝜏𝐴\tau\!=\!-A, kvankam ili estis eligataj detempe de τ=𝜏\tau\!=\!-\infty. Ne estas kolor-ŝanĝo je τsubscript𝜏\tau_{-}, a2+b2superscript𝑎2superscript𝑏2\sqrt{a^{2}+b^{2}}, kaj τ+subscript𝜏\tau_{+}. La radiado eligita en la preterpaso, t0minus-or-plussubscript𝑡0\mp t_{0} en ekv. (5), estas observata je t0+bminus-or-plussubscript𝑡0𝑏\mp t_{0}+b, ekv. (6), kun D=1/A𝐷1𝐴D=1/A.
Refer to caption
Refer to caption

Figuro 3: Doppleraj faktoroj. 3.a) Dsubscript𝐷D_{-} kaj D+subscript𝐷D_{+} kiel funkcio (11) de loko x𝑥x de lum-eligo el la moviĝanta fonto. Sagoj montras la pozitivan fluon de tempo. Radiado el xsubscript𝑥x_{-}, a𝑎-a, kaj x+subscript𝑥x_{+} ne kolor-ŝanĝos, D=1𝐷1D\!=\!1. La valoroj de xsubscript𝑥x_{-} kaj x+subscript𝑥x_{+} estas en (12). Radiadoj el preterpasoj x=0𝑥0x\!=\!0 havos D=1/A𝐷1𝐴D\!=\!1/A, do ili estos ruĝ-delokigataj.
3.b) D𝐷D kiel funkcio (13) de tempo t𝑡t de referenc-sistemo S𝑆S. Vidu ke D=1𝐷1D\!=\!1 kiam t=sinhτsubscript𝑡subscriptsuperscript𝜏t_{-}\!=\!\sinh\tau^{\prime}_{-}, t=0𝑡0t\!=\!0, kaj t+=sinhτ+subscript𝑡subscriptsuperscript𝜏t_{+}\!=\!\sinh\tau^{\prime}_{+}, estante τsubscriptsuperscript𝜏\tau^{\prime}_{-} kaj τ+subscriptsuperscript𝜏\tau^{\prime}_{+} prezentataj en (9). Vidu ankaŭ la asimptoton D=tA𝐷𝑡𝐴D\!=\!-t\!-\!A.

Ĉar frekvenco estas la inverso de periodo, tial ni povas redifini la Doppleran faktoron kiel

D(τ):=dτdτ=1v2(t)dtdτ.assign𝐷𝜏dsuperscript𝜏d𝜏1superscript𝑣2𝑡d𝑡d𝜏\displaystyle D(\tau):=\frac{\mathrm{d}\tau^{\prime}}{\mathrm{d}\tau}=\sqrt{1-v^{2}(t)}\frac{\mathrm{d}t}{\mathrm{d}\tau}\ . (7)

Ĉi tie dτdsuperscript𝜏\mathrm{d}\tau^{\prime} estas la infinitezima propra intertempo per la fonto inter eligo de du lumaj signaloj, kaj dτd𝜏\mathrm{d}\tau estas la infinitezima propra intertempo per la observanto inter enigo de tiuj du lumaj signaloj. La radiko rilatas al la tempa dilato pro la movado de la fonto. Kiam D<1𝐷1D<1 la Dopplera efiko estas nomata ‘ruĝ-delokigo’, kaj kiam D>1𝐷1D>1 ĝi estas nomata ‘viol-delokigo’. Ni emfazas ke estas aliaj difinoj de Dopplera faktoro [2].

Sekve ni kalkulas la Doppleran faktoron kiel funkcio de τsuperscript𝜏\tau^{\prime}, τ𝜏\tau, x𝑥x kaj de t𝑡t. Ni komencas kun D(τ)𝐷superscript𝜏D(\tau^{\prime}). Uzante la difinon (7) en la formo D=(dτ/dτ)1𝐷superscriptd𝜏dsuperscript𝜏1D=(\mathrm{d}\tau/\mathrm{d}\tau^{\prime})^{-1}, derivante (6) kaj uzante t(τ)𝑡superscript𝜏t(\tau^{\prime}) kaj x(τ)𝑥superscript𝜏x(\tau^{\prime}) el (3) kaj (4), la faktoro estiĝas

D(τ)=(coshτ+(coshτA)sinhτ(coshτA)2+b2)1.𝐷superscript𝜏superscriptsuperscript𝜏superscript𝜏𝐴superscript𝜏superscriptsuperscript𝜏𝐴2superscript𝑏21\displaystyle D(\tau^{\prime})=\left(\cosh\tau^{\prime}+\frac{(\cosh\tau^{\prime}-A)\sinh\tau^{\prime}}{\sqrt{(\cosh\tau^{\prime}-A)^{2}+b^{2}}}\right)^{-1}\ . (8)

Figuro (2.a) montras ke ne estas Dopplera efiko (D=1𝐷1D=1) trifoje:

τ:=2sinh114(b2+8a+b),τ=0,τ+:=2sinh114(b2+8ab).formulae-sequenceassignsubscriptsuperscript𝜏2superscript114superscript𝑏28𝑎𝑏formulae-sequencesuperscript𝜏0assignsubscriptsuperscript𝜏2superscript114superscript𝑏28𝑎𝑏\displaystyle\tau^{\prime}_{-}:=-2\sinh^{-1}\frac{1}{4}(\sqrt{b^{2}+8a}+b)\ ,\hskip 8.53581pt\tau^{\prime}=0\ ,\hskip 8.53581pt\tau^{\prime}_{+}:=2\sinh^{-1}\frac{1}{4}(\sqrt{b^{2}+8a}-b)\ . (9)

Nun ni kalkulas D𝐷D kiel funkcio de la propratempo τ𝜏\tau de enigo de lumo al observanto. Uzante (3) kaj (6) ni havigas

sinhτ=12(τ2A2)(τ(τ2C2)+A(τ2C2)2+4(τ2A2)),C2:=A2+b2+1;formulae-sequencesuperscript𝜏12superscript𝜏2superscript𝐴2𝜏superscript𝜏2superscript𝐶2𝐴superscriptsuperscript𝜏2superscript𝐶224superscript𝜏2superscript𝐴2assignsuperscript𝐶2superscript𝐴2superscript𝑏21\displaystyle\sinh\tau^{\prime}=\frac{1}{2(\tau^{2}-A^{2})}\left(\tau(\tau^{2}-C^{2})+A\sqrt{(\tau^{2}-C^{2})^{2}+4(\tau^{2}-A^{2})}\,\right)\ ,\hskip 8.53581ptC^{2}:=A^{2}+b^{2}+1\ ; (10)

substituante tiun kaj coshτ=1+sinh2τsuperscript𝜏1superscript2superscript𝜏\cosh\tau^{\prime}\!=\!\sqrt{1+\sinh^{2}\tau^{\prime}} en ekvacio (8) ni havigas la deziratan Doppleran faktoron D(τ)𝐷𝜏D(\tau). Figuro (2.b) montras tiun funkcion.

Nun ni kalkulu la Doppleran faktoron kiel funkcio de la loko x𝑥x de signal-eligo. Uzante (2), (3) kaj (4) en (8), vidu ke

Dϵ(x)=(x+A+ϵx(x+A)21x2+b2)1,ϵ:=|t|/t.formulae-sequencesubscript𝐷italic-ϵ𝑥superscript𝑥𝐴italic-ϵ𝑥superscript𝑥𝐴21superscript𝑥2superscript𝑏21assignitalic-ϵ𝑡𝑡\displaystyle D_{\epsilon}(x)=\left(x+A+\frac{\epsilon x\sqrt{(x+A)^{2}-1}}{\sqrt{x^{2}+b^{2}}}\right)^{-1}\ ,\hskip 8.53581pt\epsilon:=|t|/t. (11)

Figuro (3.a) montras la du funkciojn D(x)subscript𝐷𝑥D_{-}(x) kaj D+(x)subscript𝐷𝑥D_{+}(x). Observu la tri lokojn el kiuj la lumo eligita ne kolor-ŝanĝos:

x:=b4(b2+8a+b),x=a,x+:=b4(b2+8ab).formulae-sequenceassignsubscript𝑥𝑏4superscript𝑏28𝑎𝑏formulae-sequence𝑥𝑎assignsubscript𝑥𝑏4superscript𝑏28𝑎𝑏\displaystyle x_{-}:=\frac{b}{4}(\sqrt{b^{2}+8a}+b)\ ,\hskip 4.30554ptx=-a\ ,\hskip 4.30554ptx_{+}:=-\frac{b}{4}(\sqrt{b^{2}+8a}-b)\ . (12)

Fine ni montras D𝐷D kiel funkcio de la inercia tempo t𝑡t de eligo:

D(t)=(1+t2+txx2+b2)1,x(t)=1+t2A.formulae-sequence𝐷𝑡superscript1superscript𝑡2𝑡𝑥superscript𝑥2superscript𝑏21𝑥𝑡1superscript𝑡2𝐴\displaystyle D(t)=\left(\sqrt{1+t^{2}}+\frac{tx}{\sqrt{x^{2}+b^{2}}}\right)^{-1}\ ,\hskip 8.53581ptx(t)=\sqrt{1+t^{2}}-A\ . (13)

Figuro (3.b) montras tiun funkcion. Observu la asimptoton D=tA𝐷𝑡𝐴D\!=-t\!-\!A kiam t𝑡t\rightarrow-\infty.

3 Trapaso

Refer to caption
Refer to caption

Figuro 4: Doppleraj faktoroj kun b=0𝑏0b=0. 4.a) D𝐷D kiel eksponencialaj funkcioj (14) de propratempo τsuperscript𝜏\tau^{\prime} de moviĝanta fonto. Estas nekontinueco de D𝐷D en momentoj τ0minus-or-plussuperscriptsubscript𝜏0\mp\tau_{0}^{{}^{\prime}} , prezentataj en (5).
4.b) D𝐷D kiel funkcio (18) de propratempo τ𝜏\tau de observanto. Estas nekontinueco de D𝐷D en momentoj t0minus-or-plussubscript𝑡0\mp t_{0} de trapaso. Kiam τ=a𝜏𝑎\tau\!=\!a ne estas kolor-ŝanĝo. Vidu la asimptoton τ=A𝜏𝐴\tau\!=\!-A; do la observanto ricevas la unuajn signalojn en ĉi tiu momento, nefinie viol-delokigataj. La valoro de t0subscript𝑡0t_{0} kaj de τ0subscriptsuperscript𝜏0\tau^{\prime}_{0} estas en (5).
Refer to caption
Refer to caption

Figuro 5: Doppleraj faktoroj kun b=0𝑏0b=0. 5.a) D𝐷D kiel funkcio (19) de la loko x𝑥x de lum-eligo. Sagoj montras la pozitivan fluon de la tempo. Vidu la asimptoton D=2(x+A)𝐷2𝑥𝐴D\!=\!2(x+A). Estas nekontinueco de D𝐷D en x=0𝑥0x\!=\!0. La valoro de τ0superscriptsubscript𝜏0\tau_{0}^{\prime} estas en (5).
5.b) D𝐷D kiel funkcio (20) de t𝑡t. Estos nekontinueco de D𝐷D en lum-eligoj kiam t0minus-or-plussubscript𝑡0\mp t_{0}, (5). Vidu asimptoton D=2t𝐷2𝑡D\!=\!-2t. La valoro de τ0superscriptsubscript𝜏0\tau_{0}^{\prime} estas en (5).

Nun ni studas la interesan okazon ĉe b=0𝑏0b\!=\!0. Anstataŭ preterpasi, la fonto pasas tra la observanto. Tio generas nekontinuecon ΔDΔ𝐷\Delta D je la Dopplera faktoro. Por havigi D𝐷D kiel funkcio de τsuperscript𝜏\tau^{\prime}, τ𝜏\tau, x𝑥x kaj t𝑡t, ni faras b=0𝑏0b=0 en ekvacioj (8), (10), (11), (13), respektive. Pri D(τ)𝐷superscript𝜏D(\tau^{\prime}) ni havigas

D(τ)=exp(ϵxτ),𝐷superscript𝜏expsubscriptitalic-ϵ𝑥superscript𝜏\displaystyle D(\tau^{\prime})={\rm exp}(-\epsilon_{x}\tau^{\prime})\ , (14)

kie ϵxsubscriptitalic-ϵ𝑥\epsilon_{x} estas la signumo de x𝑥x. Estas ϵx=+1subscriptitalic-ϵ𝑥1\epsilon_{x}\!=\!+1 kiam τ<τ0superscript𝜏subscriptsuperscript𝜏0\tau^{\prime}\!<\!-\tau^{\prime}_{0} kaj τ>τ0superscript𝜏subscriptsuperscript𝜏0\tau^{\prime}\!>\!\tau^{\prime}_{0}, kaj estas ϵx=1subscriptitalic-ϵ𝑥1\epsilon_{x}\!=\!-1 kiam τ0<τ<τ0subscriptsuperscript𝜏0superscript𝜏subscriptsuperscript𝜏0-\tau^{\prime}_{0}\!<\tau^{\prime}\!<\!\tau^{\prime}_{0}. Vidu figuron (4.a).

Pri D(τ)𝐷𝜏D(\tau), figuro (4.b) montras la funkcion

D(τ)={(A+τ)1,A<τ<t0,τ>t0,(Aτ)1,t0<τ<t0.𝐷𝜏casessuperscript𝐴𝜏1𝐴𝜏subscript𝑡0𝜏subscript𝑡0missing-subexpressionmissing-subexpressionsuperscript𝐴𝜏1subscript𝑡0𝜏subscript𝑡0missing-subexpression\displaystyle D(\tau)=\left\{\begin{array}[]{lll}(A+\tau)^{-1}\ ,&-A<\tau<-t_{0}\ ,&\tau>t_{0}\ ,\\ \mbox{}\\ (A-\tau)^{-1}\ ,&-t_{0}<\tau<t_{0}\ .\end{array}\right. (18)

Pri D(x)𝐷𝑥D(x) ni havigas

Dϵ(x)=x+Aϵϵx(x+A)21.subscript𝐷italic-ϵ𝑥𝑥𝐴italic-ϵsubscriptitalic-ϵ𝑥superscript𝑥𝐴21\displaystyle D_{\epsilon}(x)=x+A-\epsilon\epsilon_{x}\sqrt{(x+A)^{2}-1}\ . (19)

Vidu figuron (5.a), observante la tempan sinsekvon i𝑖i, ii𝑖𝑖ii, iii𝑖𝑖𝑖iii, iv𝑖𝑣iv, v𝑣v, vi𝑣𝑖vi.

Fine, pri D(t)𝐷𝑡D(t),

Dx(t)=1+t2tϵx,subscript𝐷𝑥𝑡1superscript𝑡2𝑡subscriptitalic-ϵ𝑥\displaystyle D_{x}(t)=\sqrt{1+t^{2}}-t\epsilon_{x}\ , (20)

kie ϵxsubscriptitalic-ϵ𝑥\epsilon_{x} estas la signumo de x𝑥x. Estas ϵx=+1subscriptitalic-ϵ𝑥1\epsilon_{x}\!=\!+1 kiam t<t0𝑡subscript𝑡0t\!<\!-t_{0} kaj t>t0𝑡subscript𝑡0t\!>\!t_{0}, kaj estas ϵx=1subscriptitalic-ϵ𝑥1\epsilon_{x}\!=\!-1 kiam t0<t<t0subscript𝑡0𝑡subscript𝑡0-t_{0}\!<\!t\!<\!t_{0}. Vidu figuron (5.b).

La nekontinueco ΔDΔ𝐷\Delta D de Dopplera faktoro D𝐷D estas facile kalkulata ekde la antaŭaj rezultoj:

ΔD=1+v01v01v01+v0=2v01v02=2A21=2sinhτ0=2t0.Δ𝐷1subscript𝑣01subscript𝑣01subscript𝑣01subscript𝑣02subscript𝑣01superscriptsubscript𝑣022superscript𝐴212subscriptsuperscript𝜏02subscript𝑡0\displaystyle\Delta D=\sqrt{\frac{1+v_{0}}{1-v_{0}}}-\sqrt{\frac{1-v_{0}}{1+v_{0}}}=\frac{2v_{0}}{\sqrt{1-v_{0}^{2}}}=2\sqrt{A^{2}-1}=2\,\sinh\tau^{\prime}_{0}=2\,t_{0}\ . (21)

4 Komentoj

Ni konsideris restantan observanton ĉe inercia sistemo S𝑆S kaj moviĝantan fonton, kiel figuro (1.a). Ni montris, vidu figuron (3.a), ke lumo eligita el x=0𝑥0x\!=\!0 (minimuma distanco al observanto, ĉe S𝑆S) estas enigota ruĝ-delokigate. Tamen, en la antaŭa artikolo [1] (vidu ĝian figuron 1), kie la fonto restas ĉe inercia sistemo ΣΣ\Sigma kaj la observanto moviĝas, lumo enigita kiam la observanto estas en x=0𝑥0x=0 estas vidata kun viol-delokigo. Tio malsamo estas natura en special-relativeco, kaj ni plieksplikos tion en estonta artikolo de revizio; vidu ankaŭ [3].

Ĉi tie ni vidis en figuroj (2.b) kaj (4.b), ke la observanto ricevas signalojn el la fonto nur poste sia finia propratempo τ=A𝜏𝐴\tau\!=\!-A. Ĉi tiu kontrastas kun ekvacioj (19) kaj (17) de [1], kiuj indikas ke la observanto ricevas signalojn je ĉiuj momentoj <τ<𝜏-\infty\!<\!\tau\!<\!\infty. La kialo de tiu malsameco estas, ke ĉe [1] la tempo τ𝜏\tau estas propratempo de moviĝanta observanto, kvankam en ĉi tiu artikolo la tempo τ𝜏\tau estas propratempo de restanta observanto. La fluoj de la du tempoj estas tre malsamaj.

En estonta artikolo ni prezentos sistemojn kies fonto kaj observanto ambaŭ estas akcelataj. Kelkaj el ĝiaj rezultoj estas mirindaj.

Citaĵoj

  • [1] F.M. Paiva kaj A.F.F. Teixeira, Relativeca Dopplera efekto ĉe unuforme akcelata movo – I, http://arxiv.org/abs/physics/0701092
  • [2] B. Rothenstein et al., Relativistic Doppler effect free of “plane wave” and “very high frequency” assumptions, Apeiron 12 (2005) 122-135
  • [3] F. M. Paiva kaj A. F. F. Teixeira, La relativeca tempo - I, http://arxiv.org/abs/physics /0603053